İran Gezi Rehberi
Güneybatı Asya’da bulunan İran; güneyde Basra Körfezi ve Umman Körfezi, kuzeyde Hazar Denizi ile çevrilidir. Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Pakistan, Afganistan ve Türkmenistan ile kara sınırı vardır.
İran ülkesinde toplam 15 farklı dil konuşulmaktadır. Yaygın olarak konuşulan dil ise Farsçadır. Aynı zamanda Farsçanın dışında ülkede; Arapça, Türkçe, İran Azerice ve Ermenice konuşulmaktadır. Bunlardan Farsça resmi dil olarak kabul edilmektedir.
İran, Müslüman bir ülkedir. Nüfusun çoğunluğunun Şii Müslümanlar olduğu ülkede en yaygın ikinci İslam mezhebi Sünniliktir.
İran’da bilinen en eski imparatorluk M.Ö. 1100-600’de kurdukları Elamite’dir. Daha sonra Medler, Elamitlerin yerini almaya gelmiş ve Pers devletlerini yok etmiştir. BC. 330’da Yunanlılar da tüm İran topraklarını ele geçirmiştir ve bundan sonra da İran topraklarında Partların ve Sasanilerin egemenliği devam etmiştir. Daha sonra İslam orduları İran’ı ele geçirince, Sasaniler çökmüştür. İran’a giren İslam orduları Azerbaycan, Taberistan, Cürcan, Rey, Kumis, Karvin, Zanjan, Hamadan, İsfahan ve Horasan‘ı fethetti. Bunun ardından Şah İsmail, İran’da Safevi Hanedanı‘nı kurdu. Daha sonra Afşar ve ardından Kaçar Hanedanı İran’a egemen olmuştur. Uzun süre Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında İran hâkimiyeti üzerine savaşlar yaşanmış; ancak uzun süre İran’a hiçbir yabancı güç hâkim olamadı.
Ayrıca 1925 – 1979 arası dönem, Pehlevi hanedanının İran tahtında olduğu dönemdir. 1963 yılında Beyaz Devrim adı altında İran Şahı, ülkede büyük çaplı ekonomik ve sosyal reformlar yapmıştır. Aynı zamanda artan petrol gelirleri ve özellikle ülkenin savunması için yapılan büyük harcamalar; İran’ı Ortadoğu’da özellikle askeri anlamda söz sahibi kılmıştır. Bu sırada Fransa’da sürgünde bulunan İranlı Şii lider Humeyni, ülkedeki Şii inancının hâkimiyetinden yararlanarak; etkilerinden korkan Batılı güçlerin örtülü desteğiyle Şiileri ülkede toplamıştır. Aynı zamanda Humeyni, birçok iç ve dış mücadelenin sonucu olarak İran’a egemen olmuştur. Şah ailesi, İran’ı terk etmiş ve ülke, molla rejimi tarafından yönetilmeye başlanmıştır.
İran Gezi Rehberi
Dağlık bölgelerde yazlar serindir; bu nedenle yaz ayları bu bölgeleri ziyaret etmek için elverişlidir. Hazar sahili ve dağlık olmayan bölgelerde yaz sıcaklıklarının yüksek olması nedeniyle Nisan, Mayıs veya Eylül, Ekim ayları tercih edilmelidir.
Haftanın hemen her günü İstanbul ve Ankara’dan İran’a direkt ve aktarmalı uçuşlar vardır. Bu uçuşlar; Asfah, İsfahan, Tebriz, Tahran, Meşed, Şiraz ve Kermanshah‘a yapılmaktadır. İran şehrine ulaştıktan sonra rahatlıkla gezmek için araba kiralamak da mümkün.
İran’ın çoğu, kurak veya yarı kurak bir karasal iklime sahiptir. Ancak Hazar Denizi kıyısındaki iklim yarı tropikaldir. Ülkenin kuzey sınır bölgesinde, kış aylarında sıcaklıklar neredeyse donma noktasının altına düşer ve iklim yıl boyunca nemli kalır. Yaz sıcaklıkları ise nadiren 29 dereceyi aşar.
İran ülkesi sınırları içerisinde yer alan İsfahan şehrinin para birimi Riyal’dir. Uzun yıllardır uluslararası ekonomik yaptırımlara maruz kalan İran’ın para birimi oldukça zayıftır.
İran ekonomisi, planlı ekonomi, devlet yönetimi, köy tarımı; petrol ve diğer büyük sektörlerdeki küçük ölçekli özel işletme ve hizmet yatırımlarının bir karışımıdır. Ekonomik altyapısı, son 20 yılda istikrarlı bir oranda gelişmiş; ancak enflasyon ve işsizlikten etkilenmiştir. Şu anda mevcut hükümet, İran’ın petrole dayalı ekonomisini çeşitlendirmeye çalışıyor. Bunu otomotiv, imalat, uzay endüstrileri, tüketici elektroniği, petrokimya ve nükleer teknoloji gibi alanlarda devlet yatırımları yaparak gerçekleştiriyor. İran ayrıca biyoteknoloji, nanoteknoloji ve ilaç endüstrilerinde açılımlar yapıyor.
İran’ın ekonomik altyapısı, son 20 yılda istikrarlı bir oranda gelişmiştir.
İslam Cumhuriyeti olan İran‘da giyim konusunda bazı kısıtlamalar var. İranlılar yerel kıyafetler giymek zorunda olmasalar da, bazı insanlar yerel kıyafetler giymeyi tercih edebilir. Bu giyim tarzları İran’ın çok sıcak ve nemli ya da çok soğuk olan iklimine göre değişiklik gösteriyor. Kadınlar ise şeriata uygun giyinmeli; tülbent, atkı veya şal takılmalıdır.
Ülkede İran, Arap ve Türk mutfağı bir arada yaşıyor. Dolayısıyla İran mutfağı, Arap ve Türk mutfağı ile binlerce yıllık etkileşimle günümüze gelen çok zengin ve farklı bir mutfaktır. Ayrıca Fast food gibi Batı mutfakları da oldukça popüler. Mutfağın ana malzemeleri ise kuzu eti, yöresel baharatlar, pirinç ve bulgurdur. Ancak İran mutfağı biraz ağır yemeklerden oluşuyor. Mutfağın temel bileşenleri kebaplar, lahmacunlar, et yemekleri ve hamurlu tatlılardır ve Türk mutfağına çok benzerler.
Koobideh Kebabı
İran’da dini ve milli bayramlar çoğunlukla bayram olarak kutlanır. Kurban ve Ramazan bayramları bunlardan dini olanlarıdır. Buna ziyafetler de dâhildir. İran’da en önemli gün Nevruzdur, kutlamaları günlerce sürmektedir. Sizdah Bedar, Nevruz’un son günü(13. gün), Sevinç ve Dayanışma Bayramı olarak kutlanıyor. Mehregan Festivali, Şükran Günü‘ne benzeyen bir festivaldir. Ayrıca kış ortasında kutlanan JashneSade festivalinde karanlığın ve soğuğun güçlerini yenmek için ateşler yakılır. 21 Aralık gecesi kutlanan ShabeChelle festivali; en uzun gecenin sonunu kötülüğe karşı iyiliğin sembolü olarak yorumlar ve kutlar. İran takviminde geçen Çarşamba günü kutlanan Ateş Festivali ChaharshanbeSuri ise baharın gelişini kutlama içeriklidir.
Geleneksel el sanatlarının oldukça geliştiği İran’dan getirilebilecek başlıca hediye elbette meşhur İran halısıdır. Ayrıca altın, bakır ve gümüş işçiliği, ipek kumaş dokumacılığı ve porselen ve seramik sanatları da oldukça gelişmiştir.
Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan korona virüsü kısa sürede tüm dünyayı etkiledi. Bölgesel olarak başlayan bu salgın zamanla sınırları aştı ve farklı coğrafyalara ulaştı. Dünyada korona virüsü salgınından en çok etkilenen ülkelerden biri de İran… Virüsün başlangıç noktası olan İtalya, İspanya ve Çin’den sonra en çok kayıp veren ülke İran’dır. İran’da virüs ilk olarak 19 Şubat’ta Kum kentinde görüldü; ardından tüm illere yayıldı. Aynı zamanda ülkede ilk ve ortaokul ve üniversitelerde tatil ilan edildi. Nevruz Bayramı‘ndan sonra spor ve sanatsal faaliyetlerin durdurulmasına karar verildi. İran Cumhurbaşkanı Hassan Ruhani korona virüs salgınına karşı ülke genelinde uygulanan kısıtlamaların uzatıldığını; aynı zamanda hastaneye kaldırılan kişi sayısında ve ölümlerde azalma yaşandığını belirtti. Ancak bakkal, market, eczane gibi ihtiyaç odaklı yerler bu kapsamın dışında tutuldu. İran’daki salgına karşı alınan bir diğer önlem ise cezaevlerinden salıverilenlerdir.
İran Gezi Rehberi, Qum.
Başkent Tahran’ın 156 kilometre güneybatısında bulunan şehir; Kum Nehri kıyısında ve denizden 930 metre yükseklikte kurulmuştur. Yaklaşık nüfusu 1 milyon kişidir. Kum, dünyada İran İslam Devrimi’nin temellerinin atıldığı ve başladığı şehir olarak biliniyor. Aynı zamanda Humeyni‘nin doğduğu şehirdir. Meşhed ile birlikte İran’ın en muhafazakâr şehirleri arasında yerini alıyor. Ayrıca Qum, klasik din eğitimi veren medreseleriyle ünlüdür. Bu medreselerde yaklaşık 30.000 mollalar eğitim görüyor. Bu nedenle şehre Molla şehri veya Ayetullahlar şehri de denmektedir. İslam devrimini kuran ve koruyan Humeyni, Hamaney, Rafsancani ve Hatemi gibi kişiler bu şehirde yetişmiştir. Ayrıca Tıp fakültesi, hukuk fakültesi ve fen fakültesi de merkezi Tahran’da bulunan Azad Üniversitesi‘ne bağlı Qum şehrinde bulunmaktadır. Şiilerin kutsal saydığı şehirde görülmesi gereken en önemli yerler Hz. Masume Türbesi ve Cemkeran Camii’dir. Yalnız unutmadan şunu da belirtelim; Klasik İran turları Qum kentini kapsamıyor.
İran Gezi Rehberi, Persepolis
6. yüzyılın sonlarına kadar uzanan Persepolis, Pers Krallığı‘nın başkentiydi. Aynı zamanda Persepolis, yükselen krallar tarafından inşa edilen çok sayıda anıtsal yapıya ev sahipliği yapan İran’ın önde gelen turistik mekânlarından biridir. 1979 yılında UNESCO tarafından Dünya Miras Listesi’ne alınan antik kentteki en eski kalıntıların tarihi M.Ö. 515 yılına dayanmaktadır. Ayrıca İranlılar, Ahameniş‘in tören başkenti ve Achaemen sanatının ortaya çıktığı bu şehre; Pers mitolojisinde bir karakter olan Cemşid’e ithafen Takht-e Jamshid (Cemşid’in Tahtı) adını verir. Şehirde, Büyük İskender tarafından ateşe verilmiş olmasına rağmen, değerli kalıntılar hala etkileyici bir şekilde hayatta kalmaktadır.
İran Gezi Rehberi, Pasargad
UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Pasargad veya Pasargardae; Achaemenid hanedanının ilk başkentiydi. Aynı zamanda Persepolis’e 78 km, Şiraz’a 130 km uzaklıktadır. Ayrıca Persepolis ile birlikte İran kültür turlarının en önemli durağı burasıdır. Bu şehir, M.Ö. 550’de Keyhüsrev‘in Medyan hükümdarı Astyages‘e karşı kazandığı zaferden sonra savaş alanına yakın olduğu için imparatorluğun başkenti ilan edilmiştir. Ayrıca şehrin adının Perslerin en büyük kabilesini oluşturan Pasargads’tan geldiği tahmin edilmektedir.
Burası M.Ö. 522’de Dareios’un tahta çıkmasına kadar başkentti. Ancak daha sonra başkent Persepolis’e taşınmıştır. Pasargad’ın kalesi, alçak bir konik tepe üzerine inşa edilmiştir ve taşlarla kaplı çok geniş bir platform üzerinde yer almaktadır. Aynı zamanda kalenin güneyinde kraliyet binalarının bulunduğu büyük bir park; parkın girişinin üzerinde duvarlarla çevrili kraliyet arması var. Asur saraylarının kapılarında da bulunan dört kanatlı koruyucu ruh tasviri burada dört kanatlı ve taçlı bir figür olarak karşımıza çıkıyor. Ayrıca antik kentteki en etkileyici yapılardan biri Cyrus’un Mezarı‘dır. Büyük beyaz kireçtaşı bloklardan yapılmış mezar; aynı zamanda altı basamaklı bir taban ve dikdörtgen planlı, beşik çatılı bir mezar odasından oluşmaktadır. Kentin en güney noktasında kayalara oyulmuş kanal şeklindeki patika ile bir zamanlar Pasargad’ı Persepolis’e bağlayan yolun kalıntılarını görmek mümkündür.
İran Gezi Rehberi, Nishapur, Attar’ın Mezarı.
Ömer Hayyam’ın doğduğu şehir olan Nişabur‘da gezilecek yerler köklü bir geçmişe sahiptir. Bu nedenle şehirde birçok tarihi yapı görebilirsiniz. Özellikle Attar’ın Mezarı, Ömer Hayyam’ın Mezarı ve daha fazlası gibi…
Nişabur, kuzeydoğu İran’daki Horasan eyaletinde yer almaktadır. Binalud Dağlarının eteğindeki verimli bir ovada kurulmuştur.
Genel olarak İran’ın aksine, Nişabur‘da Akdeniz iklimi hâkimdir. Özellikle ilkbahar ve kışın yağmur yağar. Bazı aylarda şehre yarı çöl iklimi hâkim olur.
Nişabur’da havaalanı bulunmamaktadır. Ancak Tahran ve Meşhed’den tren ve minibüslerle ulaşım sağlanabiliyor. Nişabur şehrine ulaştıktan sonra rahatlıkla gezmek için araba kiralayabilirsiniz.
Nisabur’da çok fazla otel seçeneği yok; ancak bazen insanlar evlerinde kalmak isteyen misafirleri ağırlayabiliyorlar.
Nishapur mutfağında, yerel bir bitkinin filizlerinin gül suyu, yer fıstığı, safran ve badem ile birlikte pişirilmesinden oluşan yöresel yemekleri vardır. Aynı zamanda Khoresh-e direği’de şehre özgü bir yemektir ve Farsçada yoğurt yahnisi anlamına gelir. Genellikle ana yemeklerle birlikte garnitür olarak servis edilen tatlı, puding benzeri bir yemektir. Yoğurt, kuzu veya dana eti, safran, şeker ve portakal kabuğundan yapılır. Ayrıca Pulaki adlı tatlı meşhurdur.
İran’da alkol satışı ve tüketimi yasak olduğu için bar veya kulüp yoktur. Bu sebeple akşamları çay bahçelerinde veya kafelerde vakit geçirilir.
Tüm İran’da olduğu gibi Nishapur’da da halı, kilim ve minyatürler çok özeldir. Harika minyatürler satın alabilirsiniz. “Khatam kari” adı verilen yerel el sanatları, renkli tahta çubukların birbirine bağlanmasıyla üretilir; ayrıca bu zanaatla yapılan fotoğraf çerçeveleri, hediye kutuları, tavla ve satranç tahtaları yöresel hatıra seçenekleridir.
İran Gezi Rehberi, Şiraz.
Şiraz’ı ikiye bölen Zend Bulvarı‘nın iki yakasında şehrin önemli tarihi eserleri yer alıyor. Ayrıca otel, restoran ve alışveriş merkezleri de bu cadde üzerinde. Kerim Han Kalesi, Hâfıziye Shah-e,Şah Çerağ Türbesi, Vekâlet Pazarı Şiraz’da görülmesi gereken yerlerdir.
Güney İran’da bulunan Şiraz, Fars şehrinin kuzey batısında yer almaktadır. Rakımı 1500 metredir. Ayrıca Zagros Dağları‘nın eteğinde yer almaktadır. Aynı zamanda Tahran’a 919 km uzaklıktadır.
Kışların sert ve soğuk; yazların ise sıcak geçtiği Şiraz’da kurak bir iklim hâkimdir. Sıcaklıklar kışın 0 – 5 derece, yazın 30 – 35 derece arasında hissedilebilir. Ayrıca şehir Ocak ve Şubat aylarında yağış almaktadır.
Şiraz’dan Türkiye’ye, yaklaşık 3 buçuk saatte direkt uçmak mümkündür. Aynı zamanda havalimanından şehir merkezine servis kalkmaktadır. Şiraz şehrine ulaştıktan sonra rahatlıkla gezip görebileceğiniz bir araba kiralamak da mümkün.
İran’ın önemli kültür ve turizm merkezi olan Şiraz’da çok sayıda otel bulunuyor. Bunların çoğu Karim Khan-e Zand Bulvarı‘na bağlanan sokaklardadır. Ancak yüksek sezon dışında fiyatlar pek düşmese de küçük indirimler var. Her halükarda konaklamanın çok elverişli olduğu bir şehirdir.
Yerel halk toplu taşımayı etkin bir şekilde kullansa da; Farsça bilmeyen ziyaretçiler için en uygun yöntem muhtemelen taksidir. Taksiye biner binmez gideceğin yerin fiyatı konusunda şoförle anlaşmanız gerekecek. Ayrıca taksilerin çoğunda taksi kelimesi yok. Elinizi kaldırdığınızda önünüzde duracaklar.
Adres: FERDOWSI AVE., NO: 337 P.O.BOX: 11365-8758 TEHRAN
Telefon: 00 98 21 3 311 89 97 – 3 311 52 99 00 98 21 3 311 53 51 – 3 311 12 02
00 9821 35 95 11 00-99(santral)
Faks: 00 98 21 3 311 79 28
embassy.tehran@mfa.gov.tr
http://tahran.be.mfa.gov.tr
Görev Bölgesi: Tebriz Başkonsolosluğu ile Urumiye Başkonsolosluğu görev çevreleri dışında kalan tüm bölgeler.
Adres: KUYE VALE-YE ASR KHIYABANI FORUGHI FELEKE-I HOMAFER
KUÇE-I FERHENGIYAN NO:8 TEBRIZ
Telefon: 00 98 411 300 10 70 00 98 411 300 10 71
Faks: 00 98 411 332 49 07
consulate.tebriz@mfa.gov.tr
http://tebriz.bk.mfa.gov.tr
Görev Bölgesi: Doğu Azerbaycan, Erdebil ve Zencan Eyaletleri
Adres: KHYABANI-I DR. BEHESHTI NO: 30 OUROUMIEH 57. 159
AZARHBAIJAN-I KHARBI IRAN
Telefon: 0098 44 3347 87 70
Faks: 0098 44 3346 95 95
consulate.urmia@mfa.gov.tr
http://urumieh.cg.mfa.gov.tr
Görev Bölgesi: Batı Azerbaycan, Hamedan ve Kirmanşah Eyaletleri
Adres: Turkish Consulate General, Bulvar-i Sajjad Khyaban-i Gelayol NO: 45,
Posta Kodu: 9187783593, Mashhad-Iran
Telefon: 00 98 51 376 451 50 – 00 98 51 376 695 59 – 00 98 51 376 220 81
Faks: 00 98 51 376 200 31
consulate.mashhad@mfa.gov.tr
İran Gezi Rehberi
Yorum Yaz